De gevolgen van overspel voor het huwelijk
In Het Oude Testament
Er was doodstraf op overspel.
"Gij zult niet echtbreken" (Exodus 20:14).
"En een man, die echtbreuk pleegt met iemands vrouw, echtbreuk pleegt met de
vrouw van zijn naaste, zal zeker ter dood gebracht worden; zowel de overspeler als de
overspeelster" (Leviticus 20:10).
"Wanneer een man betrapt wordt, terwijl hij gemeenschap heeft met een vrouw,
die gehuwd is, dan zullen zij beiden sterven: de man, die met de vrouw gemeenschap
gehad heeft, en ook de vrouw. Zo zult gij het kwaad uit Israël wegdoen" (Deut. 22:20).
Echtscheiding wegens overspel was toegelaten.
"Maar Ik zag, toen Ik Afkerigheid, Israël, ter oorzake van haar echtbreuk,
verstoten en haar de scheidbrief gegeven had, dat haar zuster, Trouweloze, Juda, zich
niet liet afschrikken, maar heenging en eveneens ontucht pleegde" (Jeremia 3:8).
"1 Wanneer iemand een vrouw genomen en gehuwd heeft, dan zal, _ als hij haar
geen genegenheid toedraagt, omdat hij iets onbehoorlijks aan haar gevonden heeft, en
hij een scheidbrief geschreven en haar die overhandigd heeft, waarna hij haar uit zijn
huis heeft weggezonden; 2 en als zij dan uit zijn huis vertrokken, haars weegs gegaan en
de vrouw van een ander geworden is; 3 en als dan de laatste man een afkeer van haar
krijgt, een scheidbrief schrijft, haar die overhandigt en haar uit zijn huis wegzendt; of
als de laatste man, die haar tot vrouw genomen heeft, gestorven is _ 4 dan zal de eerste
echtgenoot, die haar weggezonden heeft, haar niet opnieuw tot vrouw mogen nemen,
nadat zij verontreinigd is geworden; want dat is een gruwel voor het aangezicht des
HEREN; gij zult geen zonde brengen over het land dat de HERE, uw God, u ten erfdeel
geven zal" (Deuteronomium 24:1-4).
Ontrouw van mannen veroorzaakte echtscheiding.
"13 In de tweede plaats doet gij dit: gij bedekt met tranen het altaar des HEREN,
onder geween en gezucht, omdat Hij Zich niet meer tot het offer wendt, noch het uit uw
hand aanneemt als Hem welgevallig. 14 En dan zegt gij: Waarom? Omdat de HERE
getuige geweest is tussen u en de vrouw uwer jeugd, aan wie gij ontrouw geworden zijt,
terwijl zij toch uw gezellin en uw wettige vrouw is. 15 Niet één doet zo, die voldoende
geest bezit, want wat zoekt die éne? Het zaad Gods. Weest dan op uw hoede voor uw
hartstocht, en dat men niet ontrouw worde aan de vrouw zijner jeugd. 16 Want Ik haat
de echtscheiding, zegt de HERE, de God van Israël, en dat men zijn gewaad met
geweldpleging overdekt, zegt de HERE der heerscharen. Daarom, weest op uw hoede
voor uw hartstocht en weest niet ontrouw" (Maleachi 2:13-16).
Deze tekst bewijst dat mannen trouw aan de wettige vrouw van hun jeugd
moesten blijven, want anders veroorzaakten zij echtscheiding.
Wat leren wij uit deze teksten i.v.m. de gevolgen van overspel in het OT?
1. Overspel was verboden (Exodus 20:14).
2. Indien een man gemeenschap had met de vrouw van een andere man, moesten zij
beiden doodgestenigd worden (Leviticus 20:10; Deut. 22:20).
3. Naar het voorbeeld van God op geestelijk gebied, mocht een man een overspelige
vrouw een scheidbrief geven en haar wegzenden (Jeremia 3:8).
4. Een weggezonden vrouw die een andere trouwde, mocht nooit weer de vrouw van
een vroegere man worden (Deuteronomium 24:1-4).
5. Mannen mochten niet ontrouw worden aan de wettige vrouw van hun jeugd, want dat
veroorzaakte echtscheiding (Maleachi 2:13-16).
In Het Nieuwe Testament
Er is geen doodstraf op overspel.
"3 En de schriftgeleerden en de Farizeeën brachten een vrouw, op overspel
betrapt, en zij stelden haar in het midden en zeiden tot Hem: 4 Meester, deze vrouw is
op heterdaad betrapt bij het plegen van overspel; 5 en in de wet heeft Mozes ons
bevolen zulken te stenigen; Gij dan, wat zegt Gij? 6 En dit zeiden zij om Hem in
verzoeking te brengen, opdat zij iets hadden om Hem aan te klagen. Maar Jezus bukte
neder en schreef met de vinger op de grond. 7 Doch toen zij Hem bleven vragen, richtte
Hij Zich op en zeide tot hen: Wie van u zonder zonde is, werpe het eerst een steen naar
haar. 8 En weer bukte Hij neder en schreef op de grond. 9 Maar toen zij dit hoorden,
gingen zij één voor één weg, te beginnen bij de oudsten, en zij lieten Jezus alleen en de
vrouw in het midden. 10 En Jezus richtte Zich op en zeide tot haar: Vrouw, waar zijn
zij? Heeft niemand u veroordeeld? 11 En zij zeide: Niemand, Here. En Jezus zeide: Ook
Ik veroordeel u niet. Ga heen, zondig van nu af niet meer!" (Johannes 8:3-11).
Ontuchtigen en overspelers zullen Gods koninkrijk niet beërven tenzij zij zich bekeren
en door het bloed van Christus gereinigd worden.
"9 Of weet gij niet, dat onrechtvaardigen het Koninkrijk Gods niet beërven
zullen? 10 Dwaalt niet! Hoereerders, afgodendienaars, overspelers, schandjongens,
knapenschenders, dieven, geldgierigen, dronkaards, lasteraars of oplichters, zullen het
Koninkrijk Gods niet beërven. 11 En sommigen uwer zijn dat geweest. Maar gij hebt u
laten afwassen, maar gij zijt geheiligd, maar gij zijt gerechtvaardigd door de naam van
de Here Jezus Christus en door de Geest van onze God" (1 Korintiërs 6:9-11).
"Het huwelijk zij in ere bij allen en het bed onbezoedeld, want hoereerders en
echtbrekers zal God oordelen" (Hebreeën 13:4).
Echtscheiding wegens overspel is toegelaten.
"18 De geboorte van Jezus Christus geschiedde aldus. Terwijl zijn moeder
Maria ondertrouwd was met Jozef, bleek zij, voordat zij gingen samenwonen, zwanger
te zijn uit de heilige Geest. 19 Daar nu Jozef, haar man, rechtschapen was en haar niet
in opspraak wilde brengen, was hij van zins in stilte van haar te scheiden" (Matteüs
1:18, 19). Jozef wordt 'haar man' genoemd omdat een ondertrouw even bindend was als
een huwelijk bij ons. Dit bewijst dat een man zijn vrouw wegens ontucht mocht
verstoten.
Een rechtschapene die scheidt wegens het overspel van de huwelijkspartner, mag
hertrouwen.
"Doch Ik zeg u: Wie zijn vrouw wegzendt om een andere reden dan hoererij en
een andere trouwt, pleegt echtbreuk" (Matteüs 19:9).
"Om een andere reden dan" is een vertaling van drie woorden in de grondtekst,
letterlijk "indien niet op (wegens)" wat een uitzondering op het gezegde aangeeft.
Dezelfde drie woorden vinden wij ook in 1 Timoteüs 5:19 ~ "Gij moet geen
klacht tegen een oudste aannemen, tenzij er twee of drie getuigen zijn". In de grondtekst
staat: "indien niet op [het woord] van twee of drie getuigen". Dus het gezegde geldt
zolang er geen twee of drie getuigen zijn. Maar er wordt hiermee evengoed gezegd dat
een klacht WEL aangenomen mag worden indien er twee of drie getuigen zijn.
Hetzelfde taalkundige principe geldt in Matteüs 19:9. Wanneer Jezus zegt: "Wie
zijn vrouw wegzendt om een andere reden dan hoererij en een andere trouwt, pleegt hij
echtbreuk" houdt dit in dat iemand die zijn vrouw WEL wegens ontucht wegzendt en
een andere trouwt GEEN echtbreuk pleegt.
De vraag van de Farizeeën was: "Is het geoorloofd zijn vrouw weg te zenden om
allerlei redenen?" (Matteüs 19:3). De Farizeeën vroegen niet of een man zijn vrouw
wegens overspel mocht wegzenden, want dat was algemeen erkend. Maar vrijzinnige
rabbi's misbruikten Deuteronomium 24:1-4 om te beweren dat een man zijn vrouw om
allerlei redenen mocht wegzenden. Rechtzinnige rabbi's leerden dat dit alleen wegens
overspel mocht.
Jezus zegt dat God bij het huwelijk man en vrouw voor het leven samenvoegt:
"4 Hebt gij niet gelezen, dat de Schepper hen van den beginne als man en vrouw heeft
gemaakt? 5 En Hij zeide: Daarom zal een man zijn vader en moeder verlaten en zijn
vrouw aanhangen en die twee zullen tot één vlees zijn. 6 Zo zijn zij niet meer twee,
maar één vlees. Hetgeen dan God samengevoegd heeft, scheide de mens niet" (Matteüs
19:4-6).
"Scheide de mens niet" is een bevel, en betekent niet dat dit onmogelijk is. Het
is verboden precies omdat het wel mogelijk is.
Daarom maakt Jezus een uitzondering voor echtbreuk, want overspel
veroorzaakt echtscheiding. Het antwoord van Jezus op de vraag van de Farizeeën is dus
dat een man niet voor allerlei redenen zijn vrouw mag wegzenden en een andere
trouwen, maar uitsluitend wegens overspel, zoals door de rechtzinnige rabbi's werd
geleerd. In dat geval is het de overspelige die de echtscheiding veroorzaakt, niet de
trouwgeblevene. Ook in Maleachi waren het de mannen die wegens hun ontrouw de
echtscheiding veroorzaakten.
Dit geldt zowel voor mannen als voor vrouwen.
Dat deze uitzondering ook voor vrouwen geldt, zien wij uit een vergelijking van
Matteüs 19:9 met Marcus 10:11, 12. "11 En Hij zei tot hen: Wie zijn vrouw verstoot en
met een ander trouwt, pleegt overspel jegens haar. 12 En als zij na haar man verstoten te
hebben met een andere trouwt, pleegt zij overspel" (Telos vertaling).
Hier haal ik de Telos vertaling aan omdat de NBG51 "wegzenden" heeft voor de
man en "verlaten" voor de vrouw, hoewel het dezelfde woorden in het Grieks zijn.
Marcus 10:11, 12 geeft te kennen dat het toen mogelijk was voor een vrouw
haar man te verstoten.
De uitzondering voor overspel wordt in Marcus en Lucas niet uitdrukkelijk
genoemd omdat het als vanzelfsprekend werd aangenomen dat overspel een geldige
grond voor echtscheiding was, zoals het voorbeeld van Jozef aantoont.
Uit het verband is het duidelijk dat Marcus 10 een beschrijving is van dezelfde
gebeurtenis als Matteüs 19. De Evangeliën vullen elkaar aan. Dikwijls beschrijft de ene
Evangelieschrijver bijzonderheden die de andere niet vermeldt. Dus moet men de
gegevens uit de verschillende Evangeliën combineren om een volledig beeld te krijgen.
De uitzondering voor ontucht, die in Matteüs uitdrukkelijk wordt genoemd, moet in
Marcus bijgedacht worden. Dan krijgt men: "Wie zijn vrouw verstoot [om een andere
reden dan hoererij - Mt 19:9] en met een ander trouwt, pleegt overspel jegens haar. En
als zij na haar man verstoten te hebben [om een andere reden dan hoererij - Mt 19:9]
met een andere trouwt, pleegt zij overspel" (Marcus 10:11, 12 ~ Telos vertaling).
Wat leren wij uit deze teksten i.v.m. de gevolgen van overspel in het NT?
1. Er is geen doodstraf op overspel (Johannes 8:3-11).
2. Ontuchtigen en overspelers zullen Gods koninkrijk niet beërven tenzij zij zich
bekeren en door het bloed van Christus gereinigd worden (1 Korintiërs 6:9-11;
Hebreeën 13:4).
3. Echtscheiding wegens overspel is toegelaten (Matteüs 1:18, 19).
4. Een rechtschapene die scheidt wegens het overspel van de huwelijkspartner, mag
hertrouwen zonder echtbreuk te plegen (Matteüs 19:9).
5. Dit geldt zowel voor mannen als voor vrouwen (Marcus 10:11, 12; Matteüs 19:9).
Roy Davison
Published in The Old Paths Archive
(http://www.oldpaths.com)